Theatermaker Oscar Kocken uit Utrecht heeft een belofte ingelost die 75 jaar geleden werd gemaakt in een Duits gevangenkamp. Zijn grootvader had het op zich genomen om een bijbel te bezorgen aan de familie van een Nederlandse gevangene.

Het lukte opa Kocken niet om de familie te traceren maar zijn kleinzoon wel. "Het was lang geleden dat ik zo met bonzend hart aan de telefoon heb gezeten om de stem te horen van iemand naar wie al 75 jaar wordt gezocht, zonder dat ze het zelf wist."

Familie in Woerden

De zoektocht van Kocken begon tijdens een onschuldig bezoek aan zijn oma in Eindhoven. Normaal kreeg de theatermaker bij zulke bezoeken een zak kersenbonbons mee maar nu toverde zijn oma opeens een oude bijbel tevoorschijn. Die was door de opa van Kocken meegenomen uit een Duits gevangenenkamp. De eigenaar van de bijbel, een Nederlandse jongen van begin 20, had opa Kocken gevraagd het boek terug te brengen naar zijn familie in Woerden. Dat was dus niet gelukt.

"We moeten haast maken als we nog iemand willen vinden", zei de oma van Kocken. "Zeg Oscar, jij kent toch een boel mensen?" De theatermaker besloot de uitdaging aan te nemen. "Mijn opa heeft in de jaren na de oorlog verschillende pogingen ondernomen om de familie van de jongen te vinden. Maar toen hadden ze geen internet en nu wel. Dat maakt het niet per se makkelijker maar wél haalbaarder."

Vrijwilliger bij het Rode Kruis

Oscar Kocken wilde al langer wat doen met de dagboeken die zijn opa bijhield over zijn leven kort na de oorlog: "Mijn opa was vrijwilliger bij het Rode Kruis. Na de bevrijding is hij niet feest gaan vieren maar met de Amerikanen doorgetrokken Duitsland in."


De naam van Cornelis (Corn.) in het bijbeltje. Foto: Oscar Kocken

In Duitsland kwam opa Kocken in het krijgsgevangenenkamp Forsterbruch bij Oberhausen de Nederlandse jongen tegen. Kocken: "Het beeld wat ik ervan kreeg, is van een verzwakte Nederlandse jongen in Duitsland die tewerkgesteld was en die aan het eind van zijn Latijn een Nederlandse man treft en zegt: Deze bijbel is dierbaar. Zorg dat hij bij mijn naasten terugkeert."

Brieven

Kocken begon aan de zoektocht naar de nog levende familie van de jongen met maar een paar aanknopingspunten: "Op de eerste pagina staat: uitgereikt aan Cornelis Marinus van Leeuwen bij het verlaten van de zondagsschool Jezus Roept U in Woerden." Verder stonden er een paar boodschappen in van de familie van de jongen en in de bijbel zaten een paar brieven.

Die jongen was net 20 en wordt ver Duitsland ingestuurd: in de oorlog, ver van zijn familie en het enige dat hij van die familie heeft, is die bijbel met die boodschappen van zijn moeder erin.

Hoewel Kocken nog steeds niet helemaal zeker weet hoe Cornelis in het kamp belandde, kreeg hij uit de verschillende brieven in de bijbel wel een beeld. Waarschijnlijk is hij tewerkgesteld. Kocken kreeg daardoor nog meer sympathie voor de Nederlander. "Die jongen was net 20 en wordt ver Duitsland ingestuurd: in de oorlog, ver van zijn familie en het enige dat hij van die familie heeft, is die bijbel met die boodschappen van zijn moeder erin."

Van Leeuwen-Bloemendaal

Aan de hand van de brieven ontdekte Kocken dat Cornelis uit de familie Van Leeuwen-Bloemendaal kwam die in Woerden woonde. Met de hulp van enthousiaste vrijwilligers die meezochten, werden de ouders van de jongen gevonden.

Maar met die doorbraak raakte de speurtocht ook op een dood spoor. Want de ouders waren uiteraard al lang overleden. Hoe nu nog verre familieleden te vinden? Kocken richtte de website www.groetenvaneenonbekende.nl op en bleef doorzoeken. Dat bleek niet voor niks toen een onbekende contact opnam: "Nicolaas Jacob van Leeuwen en Wilhelmina Bloemendaal waren de opa en oma van mijn moeder." De zoektocht was ten einde.

Het was lang geleden dat ik zo met bonzend hart aan de telefoon heb gezeten om de stem te horen van iemand naar wie al 75 jaar wordt gezocht, zonder dat ze het zelf wist.

Weduwe

Het verre familielid van de jongen in het kamp had bovendien verbazingwekkend nieuws: de weduwe van de man leefde nog én kennelijk had Cornelis het kamp dus overleefd. Kocken kreeg het telefoonnummer van de weduwe en belde haar op. "Het was lang geleden dat ik zo met bonzend hart aan de telefoon heb gezeten om de stem te horen van iemand naar wie al 75 jaar wordt gezocht, zonder dat ze het zelf wist."

De weduwe vertelde dat haar man na de oorlog weer naar Woerden was gekomen, waar ze elkaar hadden ontmoet. Daarna waren ze verhuisd. De opa van Kocken had de bijbel naar een oud adres gestuurd en had hem retour afzender gekregen.


Dagboek van grootvader. Foto: Oscar Kocken

Cornelis overleed in 2010, dus de bijbel aan hem terugbezorgen, is onmogelijk. Maar het boek terugbrengen naar de weduwe is het minste wat hij kan doen, aldus Kocken. Zo gauw de coronamaatregelen voorbij zijn, gaat de bijbel terug en wordt een 75 jaar oude belofte, gemaakt in een Duits kamp na de oorlog, ingelost door een 36-jarige theatermaker uit Utrecht. Kocken: "Mijn oma bracht het goed: Ik zei toch, jij kent veel mensen."

Theatervoorstelling

Kocken gaat van het verhaal van zijn grootvader en zijn eigen zoektocht naar de eigenaar van de bijbel een theatervoorstelling maken. Hoe dat vlot is te volgen op de website groetenvaneenonbekende.nl.

Volgens de 36-jarige theatermaker schreeuwen de dagboeken van zijn opa erom om gedeeld te worden met een groter publiek. "De verhalen zijn zo rijk en beeldend opgeschreven." Ook zijn er volgens hem een boel parallellen tussen het verhaal van zijn opa en de situatie nu: "Het is een man in een crisissituatie waarin alle zekerheden verdwenen zijn die ervoor kiest niet zijn eigen hachje te redden maar die zich aansluit bij het Rode Kruis."

De lessen uit de dagboeken van opa Kocken gaan volgens zijn kleinzoon dan ook nu nog op: "In een wereld die op zijn grondvesten schudt: daarin ontdek je heel erg wie je als mens bent."