Sla een willekeurig historisch boek open over de Tweede Wereldoorlog of kijk een film of documentaire. De Duitsers worden in de regel als symbool van het kwaad neergezet. Fotograaf Anne Makaske uit Elst wil dat dat verandert. "We zijn pas echt bevrijd als we het Duitse perspectief beter leren begrijpen."

Anne Makaske wilde altijd al eens naar het bevrijdingsfeest in Wageningen, maar het kwam er maar niet van. Een paar jaar geleden stond ze toch langs de kant van de weg en zag ze de veteranen op legervoertuigen aan zich voorbij trekken. "Ik vond het een prachtig gezicht. De oorlog trok aan me voorbij. De mensen juichten de oorlogshelden toe. Op de terugweg dacht ik aan de verliezers van de oorlog. Hoe zouden de Duitsers dit soort dagen eigenlijk meemaken? Hoe kijken zij hier naar?"

Militair attaché

Een idee voor een fotoboek met portretten van zowel Nederlandse als Duitse veteranen ontstond. Shades of Grey moest het gaan heten. De foto's moesten in zwart-wit worden geschoten. Ze besloot de Duitse ambassade te bellen met de vraag of ze in contact kon komen met Duitse veteranen. "Dat ging lastig. Het huidige leger en dat tijdens de Tweede Wereldoorlog is in Duitsland strikt gescheiden", vertelt Makaske. "Maar uiteindelijk kreeg ik de gegevens van een groep Luftwaffeveteranen en heb ik contact gezocht."

Luftwaffepiloot P.W. Birnbach dronk 23 jaar na de oorlog een biertje met een Engelandvaarder en dat veranderde zijn leven. Foto: Anne Makaske

Ook Nederlandse veteranen werden getraceerd. "Een Engelandvaarder gaf me wel een opdracht mee. Als ik Duitsers zou spreken moest ik vooral vragen of ze vrijwillig in dienst waren gegaan. En hij stelde voor teksten bij de foto's te zetten. Die van hem hoefde per se niet zwaar pacifistisch te zijn", lacht ze. Vooral bij de generatie die de oorlog heeft meegemaakt zitten de emoties nog diep, zo bleek. "Maar ze wilden meewerken omdat ze het belang van definitieve verzoening inzien."

Kloof dichten

Makaske was ook aanwezig bij ontmoetingen tussen geallieerde veteranen en Duitse oud-militairen in Duitsland. Daar hoorde ze het verhaal van een Lancaster die boven een klein dorpje in Duitsland werd neergehaald. "De dorpelingen wilden de bemanning lynchen en trokken er massaal op uit. Een Duitse militair die op dat moment met verlof was reed met zijn motor snel voor de woedende menigte uit en redde de enige overlevende van de crash. De boordschutter was met zijn parachute in een boom geëindigd. De Duitser bracht zijn vijand naar een krijgsgevangenenkamp. Later werden ze goede vrienden."

"Voor Hollywood zijn we de iconen van het kwaad geworden en wie zal dat tegenspreken?", aldus boordwerktuigkundige H. Hörning. Foto: Anne Makaske

Wat Makaske vooral merkte tijdens die bijeenkomsten was dat de veteranen het vol passie hadden over hun vliegtuigen, wapens en ander materieel. "Over de vraag wie goed of fout was ging het niet meer. Dat vond ik heel bijzonder."

Nieuwe start

Makaske hoopt dat het herdenken van de Tweede Wereldoorlog en het vieren van de vrijheid een nieuwe fase in gaat. "Zolang we Duitsers met een schuin oog aan blijven kijken en maar terug blijven vallen op de oorlog, zijn we in feite niet echt bevrijd. Hoe mooi zou het zijn als we samen de vrijheid kunnen vieren en de slachtoffers kunnen herdenken! Laten we er een feestje van maken in plaats van te blijven hangen in het verleden. Volgend jaar vieren we 75 jaar vrijheid. Ik hoop dat het een markering is van een nieuwe fase hoe we met elkaar omgaan."

"Dit nooit meer. Verder heb ik er geen woorden voor", zei Wehrmachtkorporaal H. Fahle. Foto: Anne Makaske

Het fotoboek Shades of Grey is online te verkrijgen.